Mniszek lekarski w fitoterapii

W dawnym piśmiennictwie mniszek lekarski figurował pod nazwą brodawnik mleczowaty. Stąd też jego pospolita nazwa – mlecz. Już od początku kwietnia zdobi trawniki swoimi intensywnymi, żółtymi kwiatostanami, którymi możemy cieszyć oko aż do końca sierpnia.

Surowcem wykorzystywanym w fitoterapii są zarówno kwiatostany mniszka, jego ziele oraz korzenie. W tym artykule podpowiemy, jak wykorzystać poszczególne surowce, kiedy przeprowadzić zbiór, zwrócimy uwagę na ich składniki bioaktywne oraz potencjalne aspekty zdrowotne.

KWIATOSTANY MNISZKA

Zbiór kwiatów mniszka powinien odbywać się podczas kwitnienia, bez szypułek.  Skład kwiatów jest dość zróżnicowany, zawierają one aktywnie działający pyłek kwiatowy, luteinę, witaminy, sole mineralne, stymulatory, flawony i substancje gorzkie. Charakteryzują się ciekawym smakiem oraz intensywnym aromatem, dlatego też od najdawniejszych lat wykorzystuje się je w kuchni jako dodatek do wielu potraw, deserów, sałat, w produkcji nalewek, syropów oraz win.

Kwiaty mniszka polecało się szczególnie paniom, jako pomoc w łagodzeniu dolegliwości przedmiesiączkowych, regulacji cyklu, poprawy płodności oraz eliminowaniu upławów. Przygotowywano z nich toniki, z których robiono kompresy poprawiające stan skóry i działające regeneracyjnie. Kwiaty bardzo często dodawano do ciepłych kąpieli.  Dziś w drogeriach i aptekach  spotkać możemy wiele kosmetyków z wykorzystaniem kwiatów mniszka.

Syropy natomiast służyły w łagodzeniu objawów przeziębienia, a napary przeciwdziałały niestrawności, pobudzały apetyt oraz miały właściwości odtruwające. Kwiaty mleczu zawierają dużą dawkę antyoksydantów – polifenoli, dlatego też mają silne właściwości przeciwstarzeniowe. Napary z mniszka mają także działanie moczopędne. Pomocne mogą być w przypadku zatrzymania płynów metabolicznych oraz obrzęków.

ZIELE MNISZKA

Ziele mniszka czyli listki i łodygi zbiera się wczesną wiosną, zanim pojawią się pąki kwiatowe. Wówczas mają one najbardziej optymalny skład. To również częsty dodatek do wiosennych sałat o wysokiej wartości dietetycznej. W składzie młodych listków znajdziemy spora dawkę flawonoidów, kwasów fenolowych, karotenoidów, witaminy C, kwasu foliowego, tiaminy, soli m.in. wapniowych, fosforowych, potasowych.

Tradycyjne zastosowanie ziela mniszka polegało na sporządzaniu naparów pomocnych przy dolegliwościach ze strony wątroby i woreczka żółciowego. Pobudzały one przemianę materii oraz miały właściwości odtruwające organizm.

KORZEŃ MNISZKA

Najlepszą porą na zbiór korzeni mniszka lekarskiego jest jesień. Taki surowiec należy dokładnie umyć, pokroić wzdłuż na cienkie paski oraz suszyć w przewiewnym miejscu w temperaturze pokojowej.  Korzenie mniszka mają właściwości prebiotyczne – stanowią pożywkę dla dobroczynnych bakterii bytujących w jelitach. Zawierają spore ilości inuliny – materiału zapasowego, wielocukru, który nie jest trawiony w naszym przewodzie pokarmowym. Poza inuliną znajdziemy w nim wiele innych składników, m.in. trójterpeny, polifenolokwasy, karotenoidy, sole mineralne, aminokwasy, białka. Właściwości prozdrowotne korzenia to przede wszystkim stymulowanie apetytu oraz pomoc przy niestrawnościach. Ten surowiec, podobnie jak kwiaty i ziele, również wzmaga pracę wątroby i woreczka żółciowego.

Z rozdrobnionego korzenia mniszka przygotowuje się odwary, które mogą stanowić substytut kawy zbożowej – bez działania pobudzającego. Wystarczy jedną łyżkę korzenia zalać szklanką wody i gotować około 10 minut.

UWAGA

Mniszek lekarski może wywołać reakcję alergiczną szczególnie u osób bardzo wrażliwych. Wszelkie preparaty z mniszkiem mogą wchodzić w interakcje z lekami, należy więc zachować szczególną ostrożność. Istotne jest również, aby mniszek nie był stosowany przez osoby z niedrożnością dróg żółciowych oraz jelit, kamicą żółciową oraz wrzodami lub zapaleniem żołądka.

Źródła

Lis, B., & Grabek-Lejko, D. (2016). Mniszek lekarski (Taraxacum officinale)–potencjalne właściwości prozdrowotne. Nauka Przyroda Technologie, 10(3), 37.

Rolnik, A., & Olas, B. (2019). MNISZEK POSPOLITY (TARAXACUM OFFICINALE)–SKARBNICA ZWIĄZKÓW PROZDROWOTNYCH. Kosmos, 68(1), 97-101.

Różański H. Mniszek lekarski – Taraxacum officinale (Compositae) http://www.gramzdrowia.pl/arzt-henry-rozanski/herb/mniszek-lekarski-taraxacum-officinale-compositae.html  [dostęp:22.04.2019].